روان‌شناسی اخلاقی قدردانی

نویسنده: رابرت رابرتس، دنیل تلک

مترجم: محمد حیدرپور و یاسر پور اسماعیل

کتاب روانشناسی اخلاقی قدردانی، نوشته رابرت رابرتس و دنیل تلک، دو فیلسوف برجسته اخلاق و روانشناسی مثبت، یکی از عمیق‌ترین و کاربردی‌ترین کاوش‌ها در حوزه احساسات اخلاقی است که قدردانی را نه تنها به عنوان یک ادب اجتماعی، بلکه به مثابه فضیلتی بنیادین برای زندگی خوب و روابط سالم معرفی می‌کند. این کتاب که در سال ۲۰۱۹ توسط انتشارات رومن اند لیتلفیلد منتشر شده و اکنون با ترجمه‌ای روان و دقیق به فارسی در دسترس قرار گرفته، مجموعه‌ای چندرشته‌ای از مقالات را گردآوری کرده تا ابعاد روانشناختی، فلسفی، الهیاتی و اجتماعی قدردانی را از زوایای گوناگون بررسی کند. رابرت رابرتس، استاد فلسفه در کالج بیلور و نویسنده کتاب‌های معروفی چون Emotions: An Essay in Aid of Moral Psychology، و دنیل تلک، پژوهشگر روانشناسی مثبت و اخلاق، با همکاری یکدیگر، نشان می‌دهند که قدردانی چگونه می‌تواند از یک واکنش لحظه‌ای به یک حالت پایدار شخصیت تبدیل شود و زندگی فردی و جمعی را دگرگون سازد. این اثر برای روان‌شناسان، الهی‌دانان، مربیان، مشاوران خانواده، دانشجویان فلسفه و هر کسی که می‌خواهد شکرگزارتر و خوشبخت‌تر باشد، منبعی تحول‌آفرین است.

کتاب با این پرسش آغاز می‌شود: قدردانی دقیقاً چیست؟ آیا صرفاً گفتن «متشکرم» است، یا حالتی عمیق‌تر از شناخت ارزش هدیه، خیرخواهی دهنده و زیبایی زندگی؟ رابرتس و تلک قدردانی را به عنوان «احساس مثبت در برابر دریافت چیزی ارزشمند از دیگری» تعریف می‌کنند که شامل سه مؤلفه است: شناخت هدیه، قدردانی از دهنده و تمایل به پاسخ متقابل. آن‌ها با تکیه بر روانشناسی شناختی، نشان می‌دهند که قدردانی در مغز با ترشح اکسی‌توسین و دوپامین همراه است و استرس را کاهش می‌دهد، خواب را بهبود می‌بخشد و روابط را تقویت می‌کند. اما هسته بحث اخلاقی است: قدردانی، فضیلتی است که ما را از خودمحوری به سوی همدلی، عدالت و مسئولیت اجتماعی هدایت می‌کند. بدون قدردانی، حتی بزرگ‌ترین دستاوردها بی‌معنا می‌شوند؛ با قدردانی، کوچک‌ترین لحظات زندگی، مقدس می‌گردند.

کتاب در بخش‌های مختلف، جنبه‌های گوناگون قدردانی را کاوش می‌کند. بخش اول به روانشناسی قدردانی می‌پردازد: نویسندگان با شواهد تجربی نشان می‌دهند که تمرین روزانه قدردانی – مانند نوشتن سه چیز خوب در روز – افسردگی را کاهش می‌دهد، رضایت از زندگی را افزایش می‌دهد و حتی سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. بخش دوم، قدردانی را در روابط انسانی بررسی می‌کند: چگونه قدردانی در ازدواج، دوستی و محیط کار، اعتماد می‌سازد و تعارض را حل می‌کند. بخش سوم، به الهیات قدردانی می‌پردازد: رابرت رابرتس در مقاله‌ای، قدردانی را به عنوان پاسخی به لطف الهی توصیف می‌کند و نشان می‌دهد که در سنت مسیحی، قدردانی نه تنها فضیلت، بلکه عبادت است. بخش چهارم، قدردانی را در جامعه تحلیل می‌کند: چگونه قدردانی از معلمان، پزشکان، کارگران و حتی غریبه‌ها، جامعه‌ای مهربان‌تر می‌سازد. نویسندگان همچنین به چالش‌ها می‌پردازند: چرا برخی افراد قدردانی نمی‌کنند؟ آیا قدردانی اجباری بی‌معناست؟ چگونه می‌توان قدردانی را به کودکان آموخت؟ پاسخ‌ها عملی و قابل اجراست: از الگوسازی والدین تا تمرین‌های کلاسی در مدارس.

نثر کتاب گرم، داستان‌محور و پر از مثال‌های واقعی است – از بیماری که با قدردانی از پرستار، بهبود می‌یابد تا مدیری که با تشکر از کارکنان، بهره‌وری را افزایش می‌دهد. هر فصل با تمرین‌های عملی پایان می‌یابد: «امروز از سه نفر به طور خاص تشکر کنید» یا «یک نامه قدردانی بنویسید». روانشناسی اخلاقی قدردانی نه تنها به شما می‌گوید چرا باید شکرگزار باشید، بلکه آموزش می‌دهد چگونه قدردانی را به عادتی پایدار تبدیل کنید تا زندگی‌تان پر از معنا، شادی و ارتباط شود.