زندگی بتهوون

Beethoven

نویسنده: رومن رولان

ترجمه: محمود تفضلی

در جهانی که موسیقی نه تنها صدایی دلنشین، بلکه فریادی از روح انسانی است، کتاب زندگی بتهوون نوشته رومن رولان، نویسنده و فیلسوف فرانسوی، چون سمفونی‌ای جاودان، زندگی یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان تاریخ را روایت می‌کند. این اثر کلاسیک، که نخستین بار در سال ۱۹۰۳ به زبان فرانسوی منتشر شد و بعدها به پارسی با ترجمه‌های ماندگاری چون محمد مجلسی توسط نشر دنیای نو یا نشر امیرکبیر عرضه گردید، نه تنها زندگینامه‌ای است، بلکه بیانیه‌ای فلسفی درباره قهرمانی، رنج و پیروزی اراده انسانی.

رومن رولان (۱۸۶۶–۱۹۴۴)، برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۱۵، عاشق موسیقی و قهرمانان بود. او که خود کارشناس موسیقی به شمار می‌رفت و آثاری چون ژان کریستف را بر پایه زندگی بتهوون نگاشته، در زندگی بتهوون (که گاهی با عنوان دیدار با بتهوون نیز شناخته می‌شود)، بخشی از مجموعه زندگی‌نامه‌های نوابغش را به این آهنگساز آلمانی اختصاص داد. بتهوون، متولد ۱۷۷۰ در بن و درگذشته در ۱۸۲۷ در وین، پلی بین دوره کلاسیک و رمانتیک موسیقی غرب زد. رولان، بتهوون را نه فقط به عنوان موسیقی‌دانی بزرگ، بلکه به عنوان انسانی "گشاده‌دل" توصیف می‌کند – قهرمانی که با وجود ناشنوایی کامل، فقر کودکی، عشق‌های ناکام و بیماری‌های دردناک، سمفونی‌هایی آفرید که جهان را لرزاند. رولان می‌گوید: "تنها کسانی را قهرمان می‌نامم که گشاده‌دل‌اند"، و بتهوون تجسم این تعریف است؛ مردی که از عمق رنج، موسیقی‌ای ساخت که "از اروئyka تا آپاسیوناتا"، فریاد عصیان و امید را به گوش می‌رساند.

خلاصه کتاب زندگی بتهوون رومن رولان را می‌توان در روایتی حماسی از مراحل زندگی بتهوون جستجو کرد. کتاب با کودکی غم‌انگیز او آغاز می‌شود: پدری الکلی که او را از پنج‌سالگی به سوی پیانو کوبید، و نوجوانی پر از فقر و تلاش در دربار وین. رولان با دقت، تولد هر سمفونی را به لحظات کلیدی زندگی پیوند می‌زند – سمفونی شماره ۳ (اروئyka) که نماد آرمان‌های انقلابی است، سمفونی شماره ۵ با موتیف سرنوشت‌سازش که از مبارزه درونی بتهوون زاده شد، و سمفونی شماره ۹ با سرود شادی‌اش که اوج پیروزی بر ناشنوایی است. کتاب گزیده‌ای از نامه‌های بتهوون، وصیت‌نامه هیلزینگشتات (که در آن به مرگ فکر می‌کند اما تصمیم به زندگی می‌گیرد)، و اندیشه‌هایش را شامل می‌شود. رولان نه تنها رویدادها را توصیف می‌کند، بلکه روح بتهوون را کاوش می‌کند: عشق‌های نافرجام به زنان اشرافی، دوستی با شاعران و فیلسوفان، و عصیان در برابر سرنوشت. این روایت، بتهوون را از یک نابغه دور به انسانی نزدیک تبدیل می‌کند – مردی که موسیقی‌اش، چون شمشیری دو لبه، درد را به زیبایی بدل کرد.

این کتاب برای علاقه‌مندان به زندگینامه بتهوون، موسیقی کلاسیک، و فلسفه قهرمانی ایده‌آل است. رولان، که خود از بتهوون الهام گرفت تا از نهلیسم نوجوانی رهایی یابد، خواننده را به تأمل وامی‌دارد: چگونه رنج، خلاقیت را زایمان می‌کند؟ مثال‌هایی از آثار بتهوون، از کنسرتوهای پیانو تا کوارتت‌های زهی، با تحلیل‌های رولان، کتاب را به دریایی از دانش تبدیل کرده. در جامعه‌ای که اغلب موفقیت را بدون درد تصور می‌کند، زندگی بتهوون یادآوری است که قهرمانان واقعی، از دل تاریکی برمی‌خیزند. نسخه چهارجلدی آن، با جزئیات بیشتر، برای پژوهشگران موسیقی غنی‌تر است، در حالی که نسخه تک‌جلدی، خواندنی روان برای عموم.