زندگی جای دیگری است

Dreams of My Russian Summers

نویسنده: میلان کوندرا

ترجمه: پانته آ مهاجر کنگرلو

میلان کوندرا، متولد ۱۹۲۹ در برنو (چکسلواکی)، نویسنده‌ی چک-فرانسوی، با سبک پست‌مدرن و کاوش در سیاست، عشق و هویت، به‌عنوان یکی از صدای‌های کلیدی ادبیات قرن بیستم شناخته می‌شود. زندگی جای دیگری است (۱۹۶۹)، دومین رمان او، با نثری طنزآمیز و فلسفی، به کاوش در آرزوهای جوانی، شعر و سرکوب سیاسی در دوران کمونیستی می‌پردازد. کوندرا، که در ۱۹۷۵ به تبعید رفت و شهروندی فرانسه گرفت، با این رمان، که بر اساس تجربیات شخصی‌اش از پراگ بهار نوشته شد، به شهرت جهانی رسید.

زندگی جای دیگری است در بستر پراگ بهار ۱۹۶۸، دوره‌ی اصلاحات کمونیستی، نوشته شد و سرکوب شوروی را پیش‌بینی می‌کند. کوندرا، که از موسیقی کلاسیک (به‌ویژه بتهوون) الهام می‌گیرد، سبک رمانش را بر پایه‌ی "ناتمام بودن" بنا کرده – مانند سمفونی‌های بتهوون – و روایت را با تأملات فلسفی و طنز تلخ درمی‌آمیزد. این رمان، بخشی از سه‌گانه‌ی اولیه‌ی کوندرا (به همراه شوخی و بار هستی)، به نقد ایدئولوژی و آرمان‌گرایی جوانی می‌پردازد و با زبان چک نوشته شد، اما به فرانسه ترجمه گردید.

زندگی جای دیگری است داستان یارومیل، شاعر جوانی آرمان‌گرا، را روایت می‌کند که در پراگ دوران استالینیسم، به دنبال شهرت و عشق است. یارومیل، که از طبقه‌ی بورژوا می‌آید، با مادرش رابطه‌ای پیچیده دارد و با مگ، دختری از طبقه‌ی کارگر، عاشق می‌شود. رمان با روایتی غیرخطی، آرزوهای یارومیل را از کودکی تا بلوغ دنبال می‌کند و با طنزی گزنده، آرمان‌گرایی او را به پوچی می‌رساند. کوندرا با استفاده از نمادها (مانند مجسمه‌ی داوود میکل‌آنژ)، نقد ایدئولوژی را درمی‌آمیزد و نشان می‌دهد چگونه آرمان‌های جوانی در برابر واقعیت سیاسی خرد می‌شوند. پایان رمان، با مرگ یارومیل، تأثیری تلخ و فلسفی دارد.

زندگی جای دیگری است نه‌تنها نقدی بر کمونیسم، بلکه کاوشی در آرمان‌گرایی جوانی است که الهام‌بخش نویسندگان پست‌مدرن شد. این رمان، که به بیش از ۲۰ زبان ترجمه شده، کوندرا را به‌عنوان منتقد ایدئولوژی معرفی کرد و در ایران، با ترجمه‌های مختلف، مورد استقبال قرار گرفت. کوندرا با این کتاب، صدای نسل‌های سرکوب‌شده را جهانی کرد و آن را به اثری جاودانه تبدیل کرد.